De Engelse schrijfster Virginia Woolf heeft ooit gezegd: "Men kan niet goed denken, goed liefhebben, goed slapen, als men niet goed heeft gegeten".

Wanneer we de ingrediënten kopen om onze maaltijden te bereiden, willen we eten maken dat we lekker vinden en waarvan onze gasten ook zullen genieten. Bepaalde plaatsen, regio's en landen roepen een intrinsieke relatie op met de smaken en recepten waar ze beroemd om zijn: Parmigiano Reggiano "schreeuwt" Italië, net zoals we Armagnac associëren met Frankrijk en Dalmatinski pršut met Kroatië. Als we herinneringen ophalen, hebben we allemaal voedingsmiddelen die in de loop der jaren een diepe band hebben gesmeed met onze dierbaren, waaronder ouders en grootouders.

Kortom: voedsel neemt een aanzienlijk deel van onze tijd in beslag en speelt een belangrijke rol bij het vormgeven van ons leven en daarmee ook van onze identiteit. Maar hoe beschermt het recht inzake intellectuele eigendom (IE) dit?

IE en voedsel: een tour d'horizon

Eten en drinken kunnen op verschillende manieren via het IE-recht worden beschermd. Het bekendste voorbeeld van een geheim recept blijft waarschijnlijk dat van Coca-Cola. Het 7-ingrediëntenrecept van de beroemde drank werd voor het eerst ontwikkeld in 1886 en is nu, meer dan 135 jaar later, nog steeds - officieel - een mysterie. Toch zijn er in de loop der tijd pogingen gedaan om zo'n recept te onthullen. Aangenomen wordt dat alleen twee topmannen van Coca-Cola precies weten hoe de verschillende ingrediënten moeten worden gecombineerd.

Ook zijn er octrooien en auteursrechten. In 2012 werd de methode voor het maken van Nederlandse Heksenkaas gepatenteerd. Deze smeerkaas stond ook centraal in een rechtszaak voor het Hof van Justitie van de Europese Unie (HvJEU), dat beroemd moest beslissen of de smaak van een levensmiddel (dus niet het recept, dat op dezelfde wijze kan worden beschermd als een boek of gedicht) op zichzelf door het auteursrecht kan worden beschermd. Het Hof oordeelde dat "zintuiglijke" objecten zoals smaak en geur in beginsel niet van het auteursrecht zijn uitgesloten. Wat echter nodig is, is een systeem waarmee een smaak of geur op een precieze en objectieve manier kan worden geïdentificeerd. Een dergelijk systeem lijkt nog niet beschikbaar te zijn, maar zou in de toekomst wel eens ontwikkeld kunnen worden!

Mensen die geuren en smaken als merk willen registreren, worden geconfronteerd met soortgelijke problemen als die van het auteursrecht: het EUIPO heeft mettertijd aanvragen voor de registratie van "de smaak van kunstmatige aardbeiensmaak" en "de geur van vanille" afgewezen. Het HvJEU heeft ook bevestigd dat een geur die eenvoudigweg wordt omschreven als "balsemachtig fruitig met een licht vleugje kaneel" niet als merk kan worden ingeschreven.

Geografische aanduidingen (meer en meer) in opmars

Bij dit alles verdienen geografische aanduidingen een speciale vermelding. Door aan te geven dat een product - bijvoorbeeld een bepaald levensmiddel of een bepaalde wijn - een specifieke geografische oorsprong heeft, beschermt een GA in wezen de reputatie of de kwaliteiten van dat product als afkomstig van de plaats van oorsprong.

Wanneer u bijvoorbeeld Danablu-kaas koopt bij uw plaatselijke kruidenier, weet u dat u een product koopt met bepaalde kenmerken omdat dit een beschermde GA is. Dit betekent dat het gebruik van die naam is voorbehouden aan kaasmakers die hun kaas in Denemarken produceren, van Deense melk en volgens vastgestelde specificaties.

Hetzelfde geldt voor diverse andere voedingsmiddelen en wijnen die overal op het grondgebied van de EU worden geproduceerd: naast Parmigiano Reggiano, Armagnac en Dalmatinski pršut, om er maar een paar te noemen, zijn Δαφνές ("Dafnes" wijn uit Griekenland), Budapesti téliszalámi (salami uit Hongarije), Clare Island Salmon uit Ierland en Драгоево ("Dragoevo" wijn uit Bulgarije) allemaal geregistreerde GA's.

Mettertijd is het belang van GA's toegenomen, ook omdat dit specifieke IP-recht wordt beschouwd als instrumenteel voor de verwezenlijking van doelstellingen zoals de instandhouding van het agrovoedingssysteem en de daarmee verbonden sociale netwerken, alsook de economische, sociaal-culturele en ecologische duurzaamheid en de bescherming van het culturele erfgoed. Het is ook om deze redenen dat de Europese Commissie onlangs wetgeving heeft voorgesteld om een EU-systeem op te zetten om niet alleen landbouwproducten, maar ook ambachtelijke en industriële producten als GA's te beschermen.

Een buffet van IP-rechten

Er zijn verschillende manieren om levensmiddelen en wijnen via het IP-recht te beschermen en daarmee de expertise, de vaardigheden en het talent die in deze producten besloten liggen, veilig te stellen. GA's zijn ook een manier om de speciale band tussen een plaats en de kwaliteiten en reputatie van landbouwproducten uit die plaats te erkennen.

Om terug te komen op het citaat van Woolf: het is waar dat "men niet goed kan denken, liefhebben of slapen als men niet goed heeft gegeten". Soms is dat echter niet voldoende.

Om goed te dineren kan het ook nodig zijn na te denken over de intellectuele-eigendomsrechten die beschermen wat men gaat eten en drinken. Kortom: etentjes kunnen soms (of zelfs altijd?!) aangenamer worden als er een IE-advocaat aan tafel zit!

Eleonora Rosati is een Italiaanse advocaat met ervaring in auteursrecht, merkenrecht, mode en internetrecht. Dr Eleonora Rosati is hoogleraar intellectuele eigendom, directeur van het Instituut voor intellectuele eigendom en marktrecht (IFIM) en mededirecteur van de LLM in Europees IE-recht aan de Universiteit van Stockholm. Zij is ook Of Counsel bij Bird & Bird en auteur van verschillende artikelen en boeken over IE-kwesties.

Dit artikel werd gepubliceerd in de decembereditie van Alicante News.