Als u naar Frankrijk reist, is de Eiffeltoren in Parijs een van de belangrijkste bezienswaardigheden; als u aan Italië denkt, is een van de symbolen van dat land de David van Michelangelo; als u geniet van de ondergaande zon in de Spaanse stad Logroño, bestelt u wellicht een Chorizo Riojano bij uw glas Rioja-wijn; als u door de straten van Kopenhagen wandelt, bewondert u de prachtige meubels en de kenmerkende Scandinavische designstijl die in de plaatselijke winkels te zien zijn.

Architectuur, kunst, eten, wijn, design: ze maken allemaal deel uit van de eigen geschiedenis, expertise, waarden, esthetiek en identiteit van een gemeenschap. Kortom: het eigen cultureel erfgoed van een gemeenschap.

Maar beschermt de wet, inclusief het intellectueel eigendomsrecht, het cultureel erfgoed? Het antwoord is ... ja (natuurlijk)!

Van David tot klassieke naakten: cultureel erfgoed in recente juridische geschillen

Verschillende wettelijke bepalingen bieden instrumenten om CH te beschermen, waaronder internationaal recht en nationale wetten. Een voorbeeld van dit laatste is de Italiaanse wet op het cultureel erfgoed, die als algemeen beginsel stelt dat de Italiaanse staat, regionale en lokale autoriteiten het gebruik van het cultureel erfgoed dat zij controleren, reguleren door relevante vergunningen af te geven of door actie te ondernemen wanneer dergelijke vergunningen niet zijn verleend of zelfs niet zijn aangevraagd.

Gevallen waarin de Italiaanse staat de CHC heeft gehandhaafd (of gedreigd te handhaven) zijn onder meer commerciële reclame voor geweren waarin Michelangelo's David in vol ornaat was afgebeeld en niet-vergunde ticketaanbiedingen voor de belangrijkste musea in Florence, waarin opnieuw een afbeelding van David werd getoond. Meer recentelijk werd de CHC ingeroepen tegen een adult entertainment website, die "live" versies wilde maken van enkele schilderijen uit de collectie van het Uffizi museum in Florence als onderdeel van haar "Classic Nudes" serie.

IE en cultureel erfgoed: auteursrecht, merken en geografische aanduidingen

Ook het IE-recht biedt (verschillende) instrumenten om CH te beschermen.

Neem de Eiffeltoren: uit een zoekopdracht in de EUIPO-databank blijkt dat de stad Parijs met succes handelsmerken met betrekking tot de beroemde toren heeft geregistreerd. Hoewel het auteursrecht de toren zelf niet langer beschermt omdat de desbetreffende termijn is verstreken, geniet de verlichting ervan, die 's nachts zichtbaar is en een wandeling langs de Seine onvergetelijk (en zeer romantisch) maakt, bovendien een eigen auteursrechtelijke bescherming!

IE kan ook een instrument zijn om lokale gemeenschappen te ondersteunen. Een bekend voorbeeld buiten Europa zijn de Maasai, een etnische groep die van oudsher een semi-nomadisch leven leidt in het zuiden van Kenia en het noorden van Tanzania. De Maasai Intellectual Property Initiative Trust probeert het eigendom van de naam, het imago en de reputatie van de Maasai terug te winnen en het gebruik ervan in licentie te geven, onder meer door licenties op handelsmerken. Het overkoepelende doel van dit initiatief is de inkomsten uit licenties te herverdelen onder een gemeenschap waar 80% van de bevolking onder de armoedegrens leeft.

Bij dit alles vormen geografische aanduidingen (GA's) een steeds krachtiger IP-recht om CH te beschermen. In Europa bestaat al een sterke wettelijke regeling om landbouwproducten en levensmiddelen, wijn en gedistilleerde dranken via GA's te beschermen: zowel Chorizo Riojano als Rioja zijn bijvoorbeeld geregistreerde GA's op EU-niveau. Naast de regeling voor landbouw-GA's komt er wellicht binnenkort ook een wettelijke regeling om ambachtelijke en industriële producten als GA's op EU-niveau te beschermen: in het voorjaar van 2022 heeft de Europese Commissie een wetgevingsvoorstel ingediend, dat nu door het Europees Parlement en de Raad moet worden bestudeerd en besproken, om een dergelijke regeling in te voeren. Zodra deze wetgeving is aangenomen, zal zij een "EU-breed mechanisme bieden om de namen van producten zoals Murano-glas, Solingen-bestek, Donegal-tweed, Halas-kant of Gablonz-juwelen te beschermen".

Lees het volledige artikel hier.